Romanfragmenten

Nu ik hier lig te sterven, heb ik het voorrecht te besluiten dat ik dit alles, dit wat men zo voldaan het leven noemt, had overgeslagen, als ik daartoe de kans had gekregen. Rechtvaardigheid is niet van deze wereld en compassie evenmin. Nu ik hier lig dood te gaan in een bed bij het raam, heb ik het volste recht dat te concluderen. Het leven zoals het aan mij is opgedrongen was troebel, een poel van woede en verwarring. Ik heb door die donkere wateren gezwommen. De grootste bedreiging in mijn bestaan was het geloof dat Henri me zou redden. Er waren momenten, ik weet niet meer of ik ze in jaren kan uitdrukken, van licht en lucht. Maar telkens was er die onverwoestbare kracht die de aanjager was: de gave om de dingen anders te zien dan ze werkelijk waren, met een scherpte mij eigen, om pijn geen pijn te laten zijn en zo de schaduwen van me af te werpen. Ook nu, onder een deken en het gereutel van mijn ademtocht, kijk ik voorbij de rijp op de ruit naar het winterblauw van de lucht. Toch zie ik iets anders: ik staar achter het blauw en hoor in die onmetelijke verte de rust. Maar vóór die rust, die aan me trekt als een wanhopig kind aan zijn moeder, zit nog steeds woelende beroering. Daar zie ik vader, moeder en mijn grote broer Henri.

Illustratie door Pieter Nolf

Hij mompelt binnensmonds, tilt het wieltje een klein beetje op en probeert het nog een keer. Weer krassen. Maar niet voor lang. Muziek. Hij staat er trots naar te kijken. Ik zie de tedere treur in zijn ogen, net zoals die eerste keer toen we elkaar stonden aan te gapen: hij in de schommelstoel met een boek in de hand en ik die door het raam zat te koekeloeren. Hij verrast me, komt voor me staan, neemt mijn hand en trekt me zonder iets te zeggen rechtop.

‘De dans van liefde en verlies,’ zegt hij.

‘Ik kan niet goed dansen.’ Ik zeg het zacht en kijk weg.

Maar we praten niet verder en kijken elkaar ook niet in de ogen. Mijn hoofd past onder zijn kin en mijn hand ligt warm in zijn grote hand. Ik heb in geen jaren een mannenarm rond mijn middel gehad. Ik mag niet denken aan vroeger; het leven gaat niet achteruit. Ik ruik zijn hemd; het ruikt goed. We draaien rondjes op dezelfde plek. Mijn hand ziet erg bleek in de zijne; hij knijpt mijn vingers niet plat, maar houdt ze wel stevig vast. Ik weet niet wat er dan opeens gebeurt, maar ik raak een bodem en kan niet verder. Ik begin opeens weer te wenen en ik voel me een zwakke vrouw. Ik probeer het stil te houden. Hij merkt niks; ik buig mijn hoofd dichter naar zijn borst toe en hij laat de kin op mijn kruin rusten. Ik zou het niet erg vinden als mijn verhaal hier stopt.

Illustratie door Pieter Nolf

Ze vroeg of ik graag blauw zag.
‘Welk blauw?’
Haar vingers trokken voren door mijn stugge haardos.
‘Wel… het blauw van de hemel, van de zee en van bloemen.’
‘Tuurlijk dat,’ zei ik. ‘Maar ik zie liever rood.’
‘Rood?’
Ze keek me nieuwsgierig aan.
Ik wachtte.
‘Waarom?’ vroeg ze ten slotte.
‘Omdat rood mij graag ziet.’
Mijn moeder was een slanke vrouw met forse borsten en vosrode haren.

Illustratie door Pieter Nolf

Ik verlaat dit vertrapte leven als jongeman: krachtig van lichaam, klaar van geest. Dat is niet wat ik wil, maar mij werd niks gevraagd. Ze hebben me vastgebonden aan een weidepaal. Een paar meter achter mijn rug staat een beuk, machtig aan de vooravond van zijn bloei. Tussen de berijpte takken door zie ik het blauw van de lucht; de wolkensliert die er ongehinderd doorheen klieft. De grond is koud. Ik beleef een tijdloosheid die ik nooit eerder heb meegemaakt, voel hoe de ochtenddauw langzaam in de stof van mijn broek kruipt en lauw wordt. Aan het einde van deze ochtend ben ik zo koud als de aarde, als de rijp op de takken van de beuk. Als de lucht.

Illustratie door Pieter Nolf

Op het juiste moment, voordat het gewei met een geluid van versplinterend hout tussen de balken uit schiet, laat ik het los, rol me op mijn zij en schop uit alle macht tegen zijn voorpoten die wegglijden. Hij valt zijdelings, op de schouder, zijn buik is viltig, de kleur van dikke room, zijn wintervacht grijs. Hij probeert rechtop te krabbelen, maar ik heb zijn voorpoten in een klem, mijn hoofd dicht bij de borst, zo kan hij me niet raken. Ik zie dat de doorgang vrij is, dat als ik hem een schop in zijn mooie romige onderbuik geef, hij op zal springen en weglopen. Hij is banger van mij, dan ik van hem. En hier, terwijl ik op het koude hout lig en worstel met dat hert waarvan ik de voorpoten omklem, verlies ik mijn respect voor het dier. Het is niet eens opgewassen tegen de kracht van een man die in dit landschap niet thuishoort.

Illustratie door Pieter Nolf

Al zolang hij zich kon herinneren, voelde Leon meer dan hij liet zien. Daardoor dachten de mensen dat hij een sterke man was; dat hij een innerlijke kracht bezat die verdriet en pijn op een manier sneller dan de tijd kon verwerken. Ook toen hij op een schrale najaarsochtend in een tuinstoel zat, zijn linkerarm slap naast de leuning, zou een instellingsverpleger hebben gedacht dat hij uitrustte, of zelfs sliep. Het trapje, de zaag, en de voor driekwart geknotte rij wilgen zouden die gedachte versterken, want hij was ten slotte al tweeënzestig. Bovendien waren ze er in de kwarteeuw dat hij in de psychiatrische inrichting opgesloten zat aan gewend geraakt dat hij zijn snoeiwerk vanuit zijn stoel bekeek. Maar Leon was misselijk. Pijn klopte in zijn hand; bloed lekte uit zijn vuist en vormde een plas op de tegel onder de stoelpoot.

Illustratie door Pieter Nolf